Skip to content

Oλα ξεκίνησαν από τον Στέφανο Μάνο. Είχε απορίες για τα περίπλοκα ζητήματα σχετικά με το δίκαιο της θάλασσας, τη Χάγη, την ΑΟΖ και τα ελληνοτουρκικά. Απορίες τις οποίες επιχείρησε να λύσει τηλεφωνώντας επανειλημμένως στον Αγγελο Συρίγο. Ο καθηγητής, από την πλευρά του, προσπάθησε να απαντήσει με συνοπτικό τρόπο σε ερωτήματα, καθένα από τα οποία ήταν για διδακτορική διατριβή. Αυτός ο διάλογος είναι βέβαιο ότι ενδιαφέρει τους περισσότερους αναγνώστες της «Κ», γι’ αυτό και τον δημοσιεύουμε σήμερα.

 

Στέφανος Μάνος: Καταφεύγω σε εσάς με την ελπίδα ότι θα μπορέσετε να λύσετε μερικές απορίες που μου έχουν δημιουργηθεί σε σχέση με την ελληνοτουρκική διένεξη. Πριν από τις απορίες, πρέπει να σας ευχαριστήσω για την εξαιρετική δουλειά που κάνατε παρουσιάζοντας τις τουρκικές διεκδικήσεις σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο σε 60 χάρτες. Χάρτες που μπορούν να εξηγήσουν τις διαφορές Ελλάδας – Τουρκίας. Εχω επανειλημμένως ζητήσει να εμφανίσει η Ελλάδα τις θέσεις της σε χάρτες. ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα σε χάρτες και όχι με νομικές περιγραφές. Συγκεκριμένα και πρακτικά, όχι αόριστα και νομικά. Τελευταίο ήταν το άρθρο μου στην «Κ» της 8.3.2020. Χωρίς αποτέλεσμα όμως.

Από την κρίση των Ιμίων το 1996, η Τουρκία, κατασκεύασε συστηματικά μια θεωρία «γκρίζων ζωνών». Αμφισβήτησε την ελληνική κυριαρχία σε μια σειρά από μικρά βραχονήσια κοντά (πέρα όμως από τα 3 μίλια) στην τουρκική ακτή. Είναι σωστή η εκτίμησή μου ότι η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών (αιγιαλίτιδα, υφαλοκρηπίδα) δεν μπορεί να γίνει αν προηγουμένως δεν ξεκαθαρίσει η κυριαρχία στα αμφισβητούμενα νησιά;

Αγγελος Συρίγος: Είναι απολύτως σωστή. Ολες οι οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών αρχίζουν από τις γραμμές βάσεως που βασίζονται στην ακτογραμμή των ηπειρωτικών και νησιωτικών εδαφών. Εάν αμφισβητείται η κυριαρχία επί κάποιων εδαφών, δεν είναι δυνατή η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Εάν εφαρμοσθεί η τουρκική θεωρία περί «γκρίζων ζωνών», αρχή οποιασδήποτε οριοθετήσεως θα πρέπει να είναι η διαπίστωση της κυριαρχίας των «αμφισβητούμενων» νησιών του Αιγαίου, οι ακτές των οποίων χρησιμοποιούνται ως γραμμές βάσεως. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και εάν συναινούσε η Τουρκία για επίλυση της διαφοράς για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο, πρώτο θέμα προσφυγής θα έπρεπε να είναι η διαπίστωση της κυριαρχίας επί των νησιών. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας θα ακολουθούσε ως δεύτερο θέμα.

ΣΤ. Μ.: Απέναντι από την Κρήτη και την Πελοπόννησο είναι η Λιβύη. Δεν πρέπει η Ελλάδα να επιδιώξει δραστήρια διαπραγμάτευση με τη Λιβύη για την οριοθέτηση ΑΟΖ; Αν η Λιβύη αρνηθεί, τι προβλέπει το διεθνές δίκαιο; Διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη έχουν γίνει και στο παρελθόν. Χωρίς αποτέλεσμα. Εχω την εντύπωση ότι οι διαπραγματευτές ενεργούν με βασικό κίνητρο την αποφυγή ευθυνών. Ετσι οι διαπραγματεύσεις δεν τελειώνουν ποτέ, διότι έτσι τάχατες προστατεύονται τα εθνικά συμφέροντα. Αν είχαν τελειώσει δεν θα είχε χωθεί η Τουρκία με την «παλαβή» συμφωνία.

ΑΓΓ. Σ.: Την περίοδο 2007-2010 έγιναν τέσσερις γύροι διαπραγματεύσεων με τη Λιβύη. Προβλήματα στη διαπραγμάτευση προέκυψαν από δύο θέσεις των Λιβύων. Η μία αφορούσε τον κόλπο της Σύρτης, που κατά την Τρίπολη αποτελεί λιβυκά εσωτερικά ύδατα. Αυτό μετέφερε τη μέση γραμμή Λιβύης – Ελλάδας κατά μερικές δεκάδες μίλια βορειότερα. Η δεύτερη θέση αφορούσε την άρνηση οποιασδήποτε επήρειας των νησιών που βρίσκονται νοτίως της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Μετά την τελευταία διμερή συνάντηση, οι Λίβυοι κατέθεσαν τον Οκτώβριο του 2010 κάποιες προτάσεις που μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Τρεις μήνες μετά, όμως, η Λιβύη εισήλθε σε εμφύλιο πόλεμο, κατάσταση στην οποία βρίσκεται μέχρι σήμερα. Δεν μπόρεσαν να διεξαχθούν νέες διαπραγματεύσεις. Υπό τις παρούσες συνθήκες είναι απίθανο η κυβέρνηση Σαράζ, που αναπνέει με τουρκικούς πνεύμονες, να δεχθεί να διαπραγματευθεί με την Ελλάδα. Ούτε υπάρχει στο διεθνές δίκαιο η δυνατότητα να πιεσθεί μια άλλη χώρα να προσφύγει στο διεθνές δικαστήριο. Οπότε τα πράγματα θα παραμείνουν βαλτωμένα.

ΣΤ. Μ.: Ο πρωθυπουργός έχει τονίσει πολλές φορές ότι είμαστε προσηλωμένοι στη διεθνή νομιμότητα, αλλά ότι η αυτοσυγκράτησή μας δεν πρέπει να οδηγήσει σε παρανόηση. Δεν υποκύπτουμε σε απειλές και εκβιασμούς. Καμία πρόκληση δεν θα μείνει αναπάντητη. Ενώ ισχυριζόμαστε ότι είμαστε προσηλωμένοι στη διεθνή νομιμότητα, όλως παραδόξως δεν αξιοποιούμε τις διατάξεις της, συστηματικά εδώ και χρόνια. Ενώ για τον ορισμό των χωρικών υδάτων μπορούμε να μετρήσουμε με αφετηρία ευθείες γραμμές που συνδέουν ακραία σημεία της ακτής, εμείς μετράμε ακολουθώντας τη φυσική ακτογραμμή. Περί αυτού είχα γράψει στο προαναφερθέν άρθρο της 8.3.2020 με σχετικό χάρτη. Στο ίδιο θέμα αφιερώσατε το 8ο κεφάλαιο της ειδικής έκδοσης της «Κ». Συμφωνείτε ότι πρέπει, χωρίς αναστολή ή καθυστέρηση, να ορίσουμε τις ευθείες γραμμές βάσης από τις οποίες, σε πρώτη φάση, θα επανακαθοριστούν τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης;

ΑΓΓ. Σ.: Είναι σωστή η παρατήρησή σας. Για την Ελλάδα ο χρόνος στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας έχει «παγώσει» στο 1974. Ενώ το επικαλούμαστε διαρκώς, στην πραγματικότητα συμπεριφερόμαστε σαν να μην υπάρχει η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, ούτε και οι θεσμοί που τότε δημιουργήθηκαν. Το διεθνές δίκαιο αντιμετωπίζεται αμυντικά, υπό την έννοια μόνον της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η θάλασσα, όμως, είναι πλούτος για ένα κράτος. Για αυτόν τον λόγο όλα τα κράτη του κόσμου συνεδρίαζαν από το 1973 έως το 1982 για να δημιουργήσουν τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, που επεκτείνει τις αρμοδιότητες και τα δικαιώματά τους σε περισσότερες θαλάσσιες περιοχές και προστατεύει αποτελεσματικότερα το θαλάσσιο περιβάλλον. Η στρατηγική ειρηνικής επιλύσεως των ελληνοτουρκικών διαφορών δεν μπορεί να βασίζεται στην αποχή από την άσκηση των δικαιωμάτων που μας αποδίδει το διεθνές δίκαιο. Οι ευθείες γραμμές βάσεως είναι ένα πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει σε όλες τις ηπειρωτικές και νησιωτικές ακτές μας. Θα προσέθετα και το κλείσιμο κόλπων βάσει των διατάξεων για το δίκαιο της θάλασσας. Επίσης, πρέπει να εκμεταλλευθούμε τη θαλάσσια πολιτική της Ε.Ε. βλέποντας τα θαλάσσια χωροταξικά. Εως τις 31 Μαρτίου 2021 είμαστε υποχρεωμένοι να εφαρμόσουμε τη σχετική οδηγία για την Ευρωπαϊκή Θαλάσσια Στρατηγική, που στοχεύει και στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και στην ήπια εκμετάλλευσή του.

Τo τουρκικό ψήφισμα περί casus belli

(Ιούνιος 1995)
«Οι ισορροπίες στην κοινή θάλασσα του Αιγαίου μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδος έχουν καθορισθεί με τη Συνθήκη της Λωζάννης της 24ης Ιουλίου 1923. Κατά την ημερομηνία αυτή τα χωρικά ύδατα και των δύο χωρών καθορίστηκαν ώς τρία ναυτικά μίλια […].

Η Ελλάδα, την 8η Οκτωβρίου 1936, επεκτείνοντας τα χωρικά της ύδατα στα έξι μίλια, απέκτησε το 43,68% του Αιγαίου. […] Ενώ, τα τουρκικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο, που επεκτάθηκαν σε 6 μίλια το 1964, αντιστοιχούν περίπου στο 7% του Αιγαίου. […]

Η Ελλάδα, τελευταίως, εξέφρασε την επιθυμία να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα δώδεκα μίλια, επωφελούμενη από ορισμένες διατάξεις της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι οποίες αναφέρονται, κατ’ αρχήν, σε ανοιχτές [δηλ. μη περίκλειστες] θάλασσες και ωκεανούς.

Σε περίπτωση που αυτό πραγματοποιηθεί, η Ελλάδα θα έχει στην κυριαρχία της το 72% του Αιγαίου. […]

Δεν είναι δυνατόν […] να αποδεχθεί η Τουρκία ότι θα διεξάγει τη θαλάσσια επικοινωνία της με τις ανοιχτές θάλασσες και τους ωκεανούς διά μέσου των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο. Η Τουρκική Εθνοσυνέλευση, αν και ελπίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα αποφασίσει την επέκταση των χωρικών υδάτων της στο Αιγαίο πέραν των έξι μιλίων, κατά τρόπο που θα διαταράξει την ισορροπία που καθορίσθηκε στη Λωζάννη, αποφάσισε να εκχωρήσει στην τουρκική κυβέρνηση όλες τις αρμοδιότητες, περιλαμβανομένων και αυτών που θα κριθούν αναγκαίες από στρατιωτική άποψη, για τη διατήρηση και υπεράσπιση των ζωτικών συμφερόντων της χώρας μας. Ακόμη δε [αποφάσισε] να γνωστοποιήσει [την εκχώρηση] αυτή με φιλικά αισθήματα στην ελληνική και την παγκόσμια κοινή γνώμη».

Η, ανά περιοχές, επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια

Στέφανος Μάνος: Το τελευταίο ζήτημα που θέλω να θίξω είναι αυτό των 12 μιλίων. Ποτέ δεν κατάλαβα την άποψη ότι η αντιμετώπιση του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ενιαίο πρόβλημα. Οτι για παράδειγμα δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε στο Ιόνιο χωρίς ταυτόχρονα να συμφωνήσουμε για το Αιγαίο διότι αυτό θα σήμαινε παραδοχή ότι το Αιγαίο ήταν διαφορετική περίπτωση. Ε, λοιπόν είναι διαφορετική περίπτωση, είτε αρέσει στους θεωρητικούς της διπλωματίας είτε όχι. Επειδή είναι διαφορετική πρέπει να την αντιμετωπίσουμε διαφορετικά για να υπηρετήσουμε τα συμφέροντα μας. Τώρα, χωρίς αναβολές. Συμφωνείτε να επεκταθεί η αιγιαλίτιδα ζώνη όλης της Κρήτης (τώρα) στα 12 μίλια; Στο ΒΔ τμήμα προς τα Αντικύθηρα να περιοριστεί το εύρος ώστε να παραμείνει δίαυλος ανοιχτής θάλασσας; Περιορίζω σε αυτή τη φάση την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 μίλια σε όλη την Κρήτη επειδή έχει ζωτική σημασία για την άμυνά της και την άμυνα της αμερικανικής βάσης στη Σούδα και επειδή προφανώς δεν παρεμποδίζει καθ’ οιονδήποτε τρόπο τη θαλάσσια επικοινωνία με τις ανοιχτές θάλασσες και τους ωκεανούς.

Αγγελος Συρίγος: Το σημαίνον είναι να μην εξαιρεθεί το Αιγαίο από την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Ο,τι θα συμβεί στις άλλες ελληνικές θάλασσες, θα πρέπει να γίνεται και στο Αιγαίο. Υπ’ αυτό το πρίσμα, σαφώς και συμφωνώ απολύτως μαζί σας για την επέκταση των χωρικών υδάτων με την προϋπόθεση ότι θα γίνει σε όλες τις ακτές της Κρήτης, δηλαδή και στο λιβυκό και στο Αιγαίο. Ως προς το θέμα του περάσματος στα Αντικύθηρα, θα πρέπει να λάβουμε τα μέτρα μας όχι μόνον στο συγκεκριμένο στενό αλλά και σε άλλα στενά, όπως αυτά ανάμεσα στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα, ούτως ώστε να διατηρήσουν το καθεστώς των ανοιχτών θαλασσών.

ΣΤ. Μ.: Με το ίδιο σκεπτικό, για την αμυντική προστασία των λιμένων Αλεξανδρούπολης, Καβάλας και Θεσσαλονίκης και επειδή δεν παρεμποδίζεται η θαλάσσια επικοινωνία, συμφωνείτε να επεκταθεί η αιγιαλίτιδα ζώνη από τα σύνορα με την Τουρκία στον Εβρο μέχρι έξω από τον Παγασητικό;

ΑΓΓ. Σ.: Χρειάζεται προσοχή, διότι η Τουρκία έχει χαρακτηρίσει αιτία πολέμου – casus belli, την τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η απειλή είναι παράνομη αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι την αγνοούμε. Πέραν της Κρήτης, ήμουν υπέρ της επεκτάσεως των χωρικών υδάτων γύρω από ολόκληρη την Πελοπόννησο. Θέτετε, όμως, τη στρατηγική διάσταση της προστασίας των τριών από τους πέντε σημαντικότερους λιμένες που έχουμε στο Αιγαίο. Οι άλλοι δύο είναι του Πειραιά και του Βόλου που για γεωγραφικούς λόγους είναι αρκετά προστατευμένοι. Δεδομένου ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων σε Αλεξανδρούπολη, Καβάλα και Θεσσαλονίκη δεν παρεμποδίζει τη θαλάσσια επικοινωνία, θα συμφωνούσα μαζί σας ότι είναι προτεραιότητα μαζί με την Κρήτη.

Δημοσιεύτηκε στη Καθημερινή 24.08.2020

Back To Top