Ο ρυθμός ανάπτυξης της Ελλάδας τα τελευταία δέκα χρόνια υπήρξε αξιοσημείωτος. Παρά ταύτα ο ελληνικός λαός –σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις της κοινής γνώμης- είναι απαισιόδοξος για το μέλλον.
Όλοι οι θεσμοί αμφισβητούνται. Ερωτήματα υπάρχουν για τους πολιτικούς, τους δικαστές, τους κληρικούς, τους καθηγητές, τους γιατρούς. Η ζωή στις μεγάλες πόλεις είναι για τους περισσότερους ανυπόφορη. Η διαφθορά έχει μετατρέψει την Ελλάδα σε ένα απέραντο βόθρο. Η δημόσια διοίκηση είναι σε διάλυση. Το δημόσιο χρέος σε μόλις πέντε χρόνια εκτινάχτηκε κατά 90 δις ευρώ. Από 170 δις το Δεκέμβριο του 2003, σε 260 εφέτος. Η ελληνική ανταγωνιστικότητα φθίνει συνεχώς όπως δείχνει το τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών.
Τί πρέπει να κάνουμε; Νομίζω ότι το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να παραδεχτούμε -ποιοι να παραδεχτούμε; Εμείς η πολιτική τάξη- ότι την ανάπτυξη δεν θα την κάνουμε εμείς, αλλά ο ελληνικός λαός. Πρέπει να έχουμε μια τίμια και ειλικρινή εξήγηση με τον ελληνικό λαό: Πού είμαστε και πού θέλουμε να πάμε. Και τι πρέπει να κάνουμε για να πάμε εκεί που θέλουμε να πάμε. Και τί είναι και τί θα είναι το κόστος του να μείνουμε εκεί που είμαστε.
Η Ελλάδα διαθέτει ένα πανίσχυρο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το περιβάλλον, που αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να διατηρηθεί αναλλοίωτο στο χρόνο. Να είναι αειφόρο πλεονέκτημα. Τα πετρέλαια κάποτε θα τελειώσουν, το ίδιο και οι λιγνίτες. Το περιβάλλον θα μείνει, ο ήλιος θα μείνει, οι άνεμοι θα μείνουν.
Η σκέψη πηγαίνει στον τουρισμό, στο real estate, στις εξειδικευμένες αγροτικές καλλιέργειες. Πηγαίνει στην ενέργεια που στηρίζεται στις δυνάμεις του περιβάλλοντος. Τον ήλιο, τους ανέμους και τη θάλασσα. Αντί να κοκορευόμαστε για τους αγωγούς μεταφοράς ακριβών καυσίμων που δεν μας ανήκουν, καλά θα κάναμε να κατασκευάζαμε τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας που θα φτιάχναμε από τον αέρα και τον ήλιο.
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι Κυκλάδες είναι ένα τεράστιο εργοστάσιο παραγωγής ανέμων. Είναι γεμάτες από ακατοίκητα νησιά που θα ήταν ιδεώδεις πλατφόρμες εγκατάστασης ανεμογεννητριών που θα αξιοποιούσαν τον αστείρευτο αέρα και θα μετέτρεπαν την Ελλάδα σε χώρα εξαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τί λείπει; Το δίκτυο που θα διασυνδέσει τα νησιά αυτά με το εθνικό και διεθνές ηλεκτρικό δίκτυο.
Το περιβάλλον –με όλες του τις εκφράσεις- μπορεί να είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες για την ανάπτυξη της Ελλάδας.
Ο ρόλος του κράτους και η ευθύνη του σε ό,τι αφορά το περιβάλλον είναι εξαιρετικά σημαντικός. Το περιβάλλον πρέπει να είναι συστατικό στοιχείο κάθε κυβερνητικής πολιτικής. Κοντά και παράλληλα με την πολιτική για το περιβάλλον πρέπει να διαμορφωθεί και εφαρμοστεί πολιτική γης που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πολιτική για το περιβάλλον. Σε ό,τι αφορά το περιβάλλον και τη γη ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους -αλλά ενός καλού και τίμιου κράτους, όμως- πρέπει να ενισχυθεί. Να ενισχυθεί μάλιστα πολύ.
Η Ελλάδα διαθέτει πολύ μεγάλες, κρυμμένες για την ώρα, αναπτυξιακές δυνατότητες στην πολιτιστική της κληρονομιά. Κλασσική και Ελληνιστική, Βυζαντινή και Ορθόδοξο και σύγχρονη. Τα στοιχεία της κληρονομιάς μπορούν να θεωρηθούν ως πολύτιμα εμπορικά σήματα. Σήματα τρομακτικής διεισδυτικότητας. Το ζήτημα είναι να τα αξιοποιήσουμε προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης. Η σκέψη μου πηγαίνει στην τέχνη, τα κοσμήματα, τα υφάσματα, τη μόδα, την εκπαίδευση, τον τουρισμό.
Έχω υποστηρίξει στο παρελθόν ότι αντί να χάνουμε τον χρόνο μας για το πώς θα ελέγξουμε τη λειτουργία ξένων κολλεγίων ή να επιδοτούμε θνησιγενείς βιομηχανικές επιχειρήσεις, καλά θα κάναμε να ξοδέψουμε τα λεφτά μας για να προσελκύσουμε στην Ελλάδα τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Δεν αναφέρομαι σε γενικά κίνητρα, αλλά σε στοχευμένες επιλογές. Να απευθυνθούμε απ’ ευθείας και επισήμως π.χ. στο Harvard και να ρωτήσουμε τί θα χρειαζόταν για να εγκαταστήσει στην Ελλάδα ένα ευρωπαϊκό παράρτημα ανθρωπιστικών και κλασσικών σπουδών. Είμαι βέβαιος ότι θα μας κόστιζε λιγότερο απ ό,τι κόστισαν οι ανταλλαγές ακινήτων με τη μονή Βατοπεδίου.
Τα παραπάνω δεν είναι παρά μια προσέγγιση, μια ένδειξη της κατεύθυνσης που θα ήθελα να ακολουθήσουμε. Πιστεύω ακράδαντα ότι η ανάπτυξη της Ελλάδας πρέπει να στηριχτεί σε τρεις πυλώνες. Στα τρία Π. Περιβάλλον, Πολιτισμός, Παιδεία. Μαζί με αυτά πρέπει να φτιαχτούν και πολλά άλλα. Υποστηρικτικά. Διοίκηση που να δουλεύει και να υπηρετεί. Δικαιοσύνη που να λειτουργεί αξιόπιστα και γρήγορα. Κράτος δικαίου, στέρεοι θεσμοί αποτυπωμένοι σε νόμους που τηρούνται από όλους και πάντοτε.
Πιστεύω ότι οι τρεις πυλώνες, τα τρία Π, συμβαδίζουν με την εικόνα που θέλουμε εμείς οι Έλληνες να έχουμε για τον εαυτό μας. Αυτή είναι η ταυτότητα μας. Αυτή πρέπει να είναι η σύγχρονη Ελλάδα του 21ου αιώνα. Αν μας δώσουν την ευκαιρία, αν μας δώσουν τα μέσα, στα τρία Π, θα αριστεύσουμε.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Εστία” 04.12.2008