Πριν από μόλις 10 χρόνια η ρωσική οικονομία ήταν στα πρόθυρα της αποσύνθεσης. Τον Αύγουστο του 1998 η Ρωσία κήρυξε στάση πληρωμών και άφησε το ρούβλι να υποτιμηθεί κατά 70%. Πολύ γρήγορα όμως η οικονομία της συνήλθε, παράλληλα με την αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Η περαιτέρω αύξηση της τιμής του πετρελαίου επέτρεψε στη Ρωσία να αποπληρώσει όλο ή σχεδόν όλο το εξωτερικό της χρέος και να δημιουργήσει ένα τεράστιο αποθεματικό που θα της επιτρέψει να αντιμετωπίσει μια αναπάντεχη μείωση της τιμής του μαύρου χρυσού. Η οικονομική εξυγίανση της Ρωσίας και τα μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου που διαθέτει άλλαξαν τελείως τη γεωπολιτική της σημασία και την επανέφεραν στην κεντρική σκηνή της διεθνούς πολιτικής.
Τα ελληνικά διυλιστήρια διυλίζουν περί τα 150 εκατ. βαρέλια αργού πετρελαίου ετησίως. Αν υποθέσουμε ότι η μέση τιμή του πετρελαίου το 2008 θα διαμορφωθεί στα $90/βαρέλι, η συνολική δαπάνη για την αγορά του αργού πετρελαίου θα διαμορφωθεί στα 13,5 δισ. δολάρια ή 9,32 δισ. ευρώ.
Αν αντί να αγοράζουμε πετρέλαιο από τη Μέση Ανατολή και τη Ρωσία, μπορούσαμε να αντλήσουμε όλο το πετρέλαιο από το Αιγαίο (αν βέβαια υπάρχει), θα εξοικονομούσαμε ενδεχομένως περί τα 60 δολάρια ανά βαρέλι και συνολικά 9 δισ. δολάρια ετησίως ή 6,21 δισ. ευρώ. Οι επιδοτήσεις της Ευρώπης για το Δ΄ ΚΠΣ είναι περίπου 3,5 δισ. ευρώ ετησίως. Ελπίζω να γίνεται κατανοητό ότι η ύπαρξη πετρελαίου στο Αιγαίο (που είναι πιθανή) θα είχε τεράστια σημασία για την ελληνική οικονομία, κυρίως διότι θα μας επέτρεπε να μειώσουμε με γρήγορους ρυθμούς το δυσβάστακτο δημόσιο χρέος.
Ενώ λοιπόν η έρευνα για κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο θα έπρεπε λογικά να είναι στις πρώτες μας προτεραιότητες, έχω την εντύπωση ότι δεν μας απασχολεί καθόλου. Είναι φαίνεται πιο σημαντικό να ασχολούμαστε με το όνομα της ΠΓΔΜ!
Αρχές Φεβρουαρίου 1988 στο Νταβός, ο Α. Παπανδρέου δεσμεύτηκε απέναντι στον Οζάλ, ότι η Ελλάδα θα απόσχει από οποιαδήποτε έρευνα στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, αν κάνει το ίδιο και η Τουρκία, μέχρις ότου λυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας. Αργότερα ο Α. Παπανδρέου θα πει «mea culpa» για την εξαιρετικά ζημιογόνο για τα συμφέροντα της Ελλάδας δέσμευση. Αλλά το «mea culpa» δεν έλυσε το πρόβλημα. Πέρασαν 20 χρόνια και όχι μόνο δεν φαίνεται λύση, αλλά κανείς δεν ασχολείται να τη βρει.
Μετά τη συμφωνία Παπανδρέου – Οζάλ, προϋπόθεση για τη διεξαγωγή ερευνών στα διεθνή ύδατα είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Αλλά για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας προϋπόθεση είναι η οριστική συμφωνία για τα χωρικά ύδατα (επειδή η υφαλοκρηπίδα αρχίζει εκεί που τελειώνουν τα χωρικά ύδατα).
Η οριοθέτηση των χωρικών υδάτων είναι ζήτημα του διεθνούς δικαίου, λέμε εμείς, και προσθέτουμε ότι διατηρούμε το δικαίωμα να επεκτείνουμε την αιγιαλίτιδα ζώνη από 6 σε 12 μίλια, όταν έτσι κρίνουμε. Η Τουρκία λέει ότι δεν δέχεται αυτό μας το δικαίωμα και προσθέτει ότι αν τυχόν το ασκήσουμε θα το θεωρήσει αιτία πολέμου (το περιβόητο casus belli). Στην πράξη δεν ασκούμε το δικαίωμα που λέμε ότι έχουμε, με αποτέλεσμα να μην ορίζουμε την υφαλοκρηπίδα και άρα να μην ερευνούμε για πετρέλαιο. Με την Τουρκία έχουμε λοιπόν μια καραμπινάτη συνοριακή διαφορά: είτε μας αρέσει, είτε όχι, δεν συμφωνούμε για τα θαλάσσια σύνορά μας.
Τα συμπεράσματα της συνόδου κορυφής του Ελσίνκι (παρ. 4 και 12) το 1999 έστειλαν το ακόλουθο μήνυμα στην Τουρκία (σε απλά ελληνικά):
«Για να γίνεις (Τουρκία) υποψήφιο για ένταξη κράτος, οφείλεις να τηρείς την αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και να καταβάλεις κάθε προσπάθεια για την επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων. Αν δεν το επιτύχεις θα πρέπει να φέρεις τη διαφορά ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου (Χάγη) μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ώς το τέλος του 2004 θα επανεξετάσει την κατάσταση ως προς κάθε εκκρεμή διαφορά, ιδίως όσον αφορά τις επιπτώσεις στην ενταξιακή διαδικασία, προκειμένου να προάγει την επίλυσή τους μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου.»
Στις 17 Δεκεμβρίου 2004, η Ελλάδα (μολονότι δεν είχαν επιλυθεί οι εκκρεμείς συνοριακές διαφορές) και τα άλλα 24 μέλη της Ε.Ε. ομόφωνα αποφάσισαν την έναρξη διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.
Η κυβέρνηση του κ. Καραμανλή, χωρίς ποτέ να μπει στον κόπο να εξηγήσει, γιατί εγκατέλειψε τη συμφωνία του Ελσίνκι. Ισως τώρα άλλαξε γνώμη, αλλά αυτό δεν αλλάζει τη μέχρι σήμερα πραγματικότητα. Είναι ανάγκη να ξαναμπεί -με δικές μας ενέργειες- η Ευρώπη στη λογική ότι η ένταξη της Τουρκίας έχει -μεταξύ άλλων- ως προϋπόθεση τη σε σύντομο διάστημα επίλυση των συνοριακών της διαφορών είτε με διάλογο μαζί μας ή, αν αυτός δεν είναι πρόσφορος, με προσφυγή της στη Χάγη. Σύντομα, το 2008.
Πριν από 20 χρόνια, στην Κωνσταντινούπολη ενώπιον μεγάλου τουρκικού ακροατηρίου, διατύπωσα την ακόλουθη σκέψη που θέλω να επαναλάβω απλοποιημένη.
Σε μεγάλο βάθος στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου υπάρχει (ελπίζω) μια μεγάλη περιουσία σε μορφή αργού πετρελαίου. Επειδή δεν έχουμε συμφωνήσει με την Τουρκία σε ποιον ανήκουν τα διεθνή ύδατα, απέχουμε και εμείς και εκείνοι από οποιαδήποτε επέμβαση στα διεθνή ύδατα. Αν, λέω αν, για να εξηγήσω καλύτερα τη σκέψη μου, δεχθούμε ότι η σημερινή αξία των αποθεμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο φθάνει τα 300 δισ. ευρώ και ότι η άντλησή τους θα κόστιζε 100 δισ. ευρώ, το ερώτημα μου είναι: Τι θα ήταν καλύτερο να έχουμε μια καθαρή περιουσία 200 δισ. ευρώ στον βυθό ή 200 δισ. ευρώ στην τράπεζα με τόκο; Η δική μου απάντηση είναι φυσικά, στην τράπεζα. Η πρότασή μου προς την Τουρκία ήταν και είναι: Μέχρις ότου συμφωνήσουμε την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ελάτε να συμφωνήσουμε να γίνουν έρευνες στο Αιγαίο από μια διεθνή εταιρεία (τώρα που το πετρέλαιο είναι πανάκριβο), να αντληθεί από αυτήν το πετρέλαιο που ενδεχομένως θα βρεθεί και το περίσσευμα που θα προκύψει, αφού αφαιρεθούν τα έξοδα και το κέρδος της εταιρείας (περί τα 60 δολ. το βαρέλι με τις σημερινές τιμές) να τοποθετηθεί σε τράπεζα. Οταν συμφωνήσουμε για την υφαλοκρηπίδα, θα προκύψει και ο δικαιούχος των χρημάτων που θα τον περιμένουν στην τράπεζα.
Τα μεγέθη που χρησιμοποίησα είναι όλα αυθαίρετα. Κανείς δεν θα μάθει τι υπάρχει στο Αιγαίο, αν δεν προηγηθούν έρευνες. Το γεγονός ότι πολλές εταιρείες είναι πρόθυμες να ξοδέψουν χρήματα για έρευνες είναι ενδεικτικό ότι και αυτές πιστεύουν ότι υπάρχουν υδρογονάνθρακες στον βυθό. Με τρελαίνει η σκέψη ότι μπορεί να πέσει η τιμή του πετρελαίου και να μηδενιστεί η αξία του θησαυρού που μάλλον βρίσκεται στο Αιγαίο. Δεν καταλαβαίνω, γιατί ξοδεύουμε όλο μας το πολιτικό κεφάλαιο για το όνομα της ΠΓΔΜ και όχι για ένα θέμα τεράστιας στρατηγικής σημασίας.
Δημοσιεύτηκε στη Καθημερινή 17.02.2008