ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΜΑΝΟΥ ΣΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ :
«ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΙΚΟΣ»
ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕ ΤΟ ΚΠΕΕ
ΤΗΝ 4 ΙΟΥΛΙΟΥ 1983 ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ
Θα αρχίσω με μια διάψευση. Όχι αν είμαι ή όχι αντιδραστικός, αλλά με τη τιτλοφόρηση μου στις προσκλήσεις ως οικονομολόγου. Δεν είμαι, και δεν ξέρω τι στη συμπεριφορά μου οδήγησε τους διοργανωτές της σημερινής συζητήσεως σε μια τέτοια σκέψη. Άλλωστε με τα σημερινά χάλια της οικονομίας μας, σύντομα φαντάζομαι ότι και οι πολυπληθείς πραγματικοί οικονομολόγοι θα προτιμούν να αποκρύπτουν την ιδιότητά τους.
Θα προσδιορίσω τη λέξη πρόοδο σαν μια κίνηση προς τα μπρος και τη λέξη αντίδραση σαν μια προσπάθεια στροφής της κίνησης αυτής προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αν προς στιγμήν φαντασθείτε την κίνηση αυτή να συντελείται μέσα σε ένα σωλήνα σταθερής διατομής μένει να προσδιορίσουμε τι είναι μπρος και τι είναι πίσω. Είναι φανερό, ότι μια και ο σωλήνας έχει σταθερή διατομή, οποιαδήποτε άκρη του μπορεί να θεωρηθεί σαν μπροστινή ανάλογα με το από που τον κοιτάει κανείς. Έχοντας κάνει αυτή την παραδοχή προσπάθησα να απαντήσω στο ερώτημα που αποτελεί το θέμα της σημερινής συζητήσεως: ποιος είναι προοδευτικός και ποιος είναι αντιδραστικός. Και επειδή δεν μου αρέσει να απαντήσω για άλλους, θα περιορίσω το ερώτημα στον εαυτό μου. Είμαι πολιτικός, και ως πολιτικός δέχομαι ότι η εκάστοτε κυβέρνηση εφαρμόζει το πρόγραμμα που υποσχέθηκε στον λαό. Η εφαρμογή του προγράμματος συνεπάγεται πολιτικές κινήσεις που η κάθε κυβέρνηση περιγράφει σαν βήματα προόδου. Με τις κινήσεις της σημερινής κυβέρνησης δεν συμφωνώ καθόλου. Ως προς τις κινήσεις αυτές είμαι λοιπόν απόλυτα αντιδραστικός. Εγώ όμως κοιτάζω το σωλήνα από την άλλη μεριά, και θεωρώ έτσι τον εαυτό μου προοδευτικό και την κυβέρνηση αντιδραστική. Άλλοι λοιπόν θα με θεωρούν αντιδραστικό και άλλοι , τελείως θεμιτά, προοδευτικό. Θεωρώ λοιπόν στερείται νοήματος η προσπάθεια να απαντήσω στο ερώτημα. Αντίθετα θεωρώ χρήσιμο να σας περιγράψω τον πολιτικό σωλήνα,, όπως εγώ τον βλέπω. Όσοι τότε συμφωνείτε μαζί μου, θα είστε μαζί μου προοδευτικοί και εκείνοι που διαφωνείτε, θα είστε αντιδραστικοί.
Παρά τον κίνδυνο, μετά το παιδί του σωλήνα να χαρακτηρισθώ από τον πάντα συμπαθή Τύπο σαν ο πολιτικός του σωλήνα, χρησιμοποίησα την έννοια του σωλήνα γιατί μου φάνηκε πρόσφορη προκειμένου να περιγράψω την πολιτική σκηνή, και τις έννοιες της προόδου και της αντιδράσεως. Όταν είσαι μέσα στον σωλήνα είναι συχνά δύσκολο να καταλάβεις που βρίσκεσαι. Ανάλογα με την κατεύθυνση που ακολουθείς έχεις μπροστά σου ένα όραμα, που βρίσκεται στο φωτεινό σημείο της εξόδου. Το όραμα της μιας πλευράς είναι η ατομική ελευθερία, ο άνθρωπος. Το όραμα της άλλης, η ισότης του αποτελέσματος και η κοινωνία. Για μένα πρόοδος είναι η κίνηση προς το όραμα της ατομικής ελευθερίας, προς τον άνθρωπο και αντίδραση ό,τι κινείται προς την άλλη πλευρά.
Όσο το ενδιαφέρον στρέφεται προς την κοινωνία και απομακρύνεται από τον άνθρωπο, τόσο περιορίζεται η ατομική ελευθερία και μεγαλώνει η εξομοίωση προς τα κάτω όλων, με εξαίρεση της νομενκλατούρας που συγκεντρώνει στα χέρια της την πολιτική και την οικονομική εξουσία. Όλα τα υπαρκτά πολιτικά συστήματα βρίσκονται κάπου μεταξύ των δύο άκρων. Ένας τρόπος για να μετρήσει κανείς που βρισκόμαστε είναι να απαντήσει στο ερώτημα: τι ποσοστό του Εθνικού Προϊόντος ελέγχεται άμεσα από τον δημόσιο τομέα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες το ποσοστό αυτό είναι 30%. Και θα ήταν παράλειψη να μη σας θυμίσω ότι ο Πρόεδρος Ρήγκαν κέρδισε τις εκλογές με το σύνθημα «λιγότερο κράτος». Στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι 60%. Στη γειτονική Γιουγκοσλαβία είναι περίπου 80%. Όπως βλέπετε, σε ότι αφορά τις ελευθερίες μας, είμαστε κοντά στην κατάσταση που επικρατεί σε μια κομμουνιστική χώρα και, με τα μέτρα που παίρνει η σημερινή κυβέρνηση, θα πλησιάσουμε ακόμα περισσότερο.
Στην περίπτωση του λίγου κράτους η οργάνωση της κοινωνίας βασίζεται περισσότερο στις ελεύθερες ανταλλαγές των ατόμων που την αποτελούν, ενώ στην περίπτωση του περισσότερου κράτους βασίζεται στην επιβολή της κεντρικής εξουσίας που αυτή συντονίζει και συχνά προσδιορίζει τις δραστηριότητες των πολλών. Το πρώτο είναι το σύστημα της ελεύθερης αγοράς το δεύτερο το σύστημα του σύγχρονου ολοκληρωτικού κράτους.
Η λειτουργίας της αγοράς βασίζεται σε μια φαινομενικά απλοϊκή διαπίστωση του Άνταμ Σμίθ: εάν δύο άτομα συναλλάσσονται με την απόλυτα ελεύθερη βούληση τους, το κάνουν διότι και τα δύο αναμένουν ότι θα ικανοποιηθούν και θα ωφεληθούν. Εάν δεν είχαν αυτή την ελπίδα δεν προγματοποιόταν η συναλλαγή. Αντίθετα όταν οι υπηρεσίες ή τα αγαθά προσφέρονται από το κράτος δεν είναι ποτέ δυνατόν να ικανοποιηθούν όλοι. Έτσι υπάρχουν εκείνοι που πληρώνουν υποχρεωτικά τους φόρους τους για να ικανοποιηθούν όλοι. Ενώ με το σύστημα της αγοράς όλοι οι συναλλασσόμενοι ωφελούνται, στο σοσιαλιστικό σύστημα το κέρδος του ενός είναι συχνά η ζημιά του άλλου. Από αυτό το γεγονός αρχίζει η σοσιαλιστική μείωση της οικονομικής προόδου.
Στο σύστημα της ελεύθερης αγοράς οφείλουμε την τεράστια οικονομική πρόοδο του δυτικού κόσμου, τον πλούτο και τη γενική ευημερία. Έτσι π.χ. η Δυτική Γερμανία μπορεί τώρα να υποστηρίξει με ένα μεγάλο δάνειο την Ανατολική. Είναι τόση η επιτυχία του συστήματος που ακόμη και οι υποστηρικτές του σοσιαλισμού σπάνια υποστηρίζουν τον σοσιαλισμό για τα πρακτικά επιτεύγματά του. Στηρίζουν τις πεποιθήσεις τους σε ένα όραμα. Πιστεύουμε λένε στην ισότητα ή στον δημοκρατικό σοσιαλισμό. Αυτά για αυτούς είναι ηθικά προστάγματα αδιάφορο αν στην πράξη αποδεικνύονται αναποτελεσματικά. Όσο και αν φαίνεται περίεργο η ίδια η επιτυχία του φιλελεύθερου συστήματος έχει προκαλέσει ερωτηματικά σε πολλούς καλοπροαίρετους ανθρώπους. Διότι αφού χάρις σ΄αυτό εξαλείφθηκαν τα πιο πολλά δεινά που μάστιζαν τον κόσμο αυτό, τα λίγα που απόμειναν φάνηκαν πιο ανάγλυφα. Ο λαός εύκολα θεωρεί τις επιτεύξεις σαν δεδομένες, λησμονεί τις αρχές που επέτρεψαν την πραγματοποίησή τους, και συγκεντρώνει την προσοχή του σε ότι αρνητικό απομένει. Από εκεί προήλθε και το μεγάλωμα του κράτους. Διότι εύκολα παρασύρεται κανείς από την ιδέα ότι ένας δυνατός κρατικός τομέας μπορεί να διορθώσει πολλά από τα κακώς κείμενα, ιδίως μάλιστα εάν η κυβέρνηση βρίσκεται σε κατάλληλα χέρια. Λησμονεί όμως τον κίνδυνο που περιέχεται για την ελευθερία του από ένα παντοδύναμο κράτος που σιγά σιγά μονοπωλεί όλη την οικονομική και πολιτική εξουσία.
Η ελευθερία δεν είναι κάτι που είτε το έχεις είτε όχι. Ελευθερίας δεν είναι μόνο να μπορείς κάθε 4 χρόνια να ψηφίζεις. Και στην Ανατολική Γερμανίας ψηφίζουν κάθε 4 χρόνια. Εκεί όμως ψηφίζουν και με τα πόδια τους κάθε φορά που προσπαθούν να υπερπηδήσουν το τείχος που στήθηκε για να τους συγκρατεί στο εσωτερικό του παραδείσου τους. Αν έφευγε το τείχος θα άδειαζε η χώρα. Είσαι ελεύθερος όταν μπορείς να διαλέξεις. Η ελευθερία είναι το άθροισμα πολλών μικρών ελευθεριών. Κάθε μια από αυτές τις μικρές ελευθερίες είναι μια ακόμα δυνατότητα εκλογής. Να γιατί στο φιλελεύθερο σύστημα τα μονοπώλια είναι απαράδεκτα. Διότι αφαιρούν από τον πολίτη, από τον καταναλωτή το δικαίωμα εκλογής. Προσβάλλουν τη βασική αρχή του Σμιθ Σας ανέφερα πριν. Το ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν είναι ελεύθερο να διαλέξει είναι καταδικασμένο να συμβληθεί με το μονοπώλιο. Κάθε φορά που μια δραστηριότης κρατικοποιείται και μετατρέπεται σε μονοπώλιο χάνουμε κάποια ελευθερία μας διότι χάνουμε την δυνατότητα που είχαμε να διαλέξουμε. Θα αισθανόμουν πιο ελεύθερος αν κάθε φορά που μου συμπεριφερόταν άσημα η Ολυμπιακή, σε κάποια εσωτερική πτήση, είχα τη δυνατότητα να διαλέξω μια άλλη εταιρεία. Θα αισθανόμουν πιο ελεύθερος αν μπορούσα να διαλέξω τον ασφαλιστικό οργανισμό στον οποίο θα ανήκω, ή το νοσοκομείο στο οποίο θα πάω. Θα αισθανόμουν πιο ελεύθερος, και είμαι βέβαιος ότι όλοι σας θα αισθανόσασταν πιο ελεύθεροι, αν μπορούσατε να γυρίσετε τον διακόπτη της τηλεοράσεως σας και αντί για τις ομοιόμορφες ειδήσεις της ΕΡΤ-1 και ΕΡΤ-2 μπορούσατε να ακούσετε τις ειδήσεις ενός ιδιωτικού σταθμού. Το πρόβλημα είναι ότι όλες αυτές οι κρατικοποιήσεις γίνανε από καλοπροαίρετους ανθρώπους για να εξυπηρετήσουν τη κοινωνία, που όμως λησμόνησαν ότι έτσι περιορίζουν την ατομική μας ελευθερία. Και λησμόνησαν ακόμη ότι όσο πιο πολύ κινούμεθα προς αυτή τη κατεύθυνση τόσο η λογική του συστήματος γίνεται πιο ανελεύθερη έως ότου αφαιρέσει και την εκλογή να κινηθείς προς την άλλη κατεύθυνση. Τότε είναι που δεν υπάρχουν πισωγυρίσματα.
Υποστηρίζω το σύστημα της ελεύθερης αγοράς επειδή είναι το πιο αποτελεσματικό σύστημα οργανώσεως της κοινωνίας. Και για να μην νομισθεί ότι η αγορά ρυθμίζει μόνο οικονομικές δραστηριότητες, θα αναφερθώ σε ένα θρίαμβο του συστήματος της αγοράς, της ελεύθερης δηλαδή και αβίαστης συναλλαγής μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Σκεφθείτε πως αναπτύχθηκε η γλώσσα μας. Την ελληνική γλώσσα, με τους άπειρους κανόνες της, με το τεράστιο πλούτο των λέξεων, δεν την καθιέρωσε κάποια κρατική επιτροπή. Εξελίχθηκε σιγά σιγά καθώς οι πρόγονοί μας επιθυμούσαν, χωρίς να τους πιέζει κανείς προς τούτο, να επικοινωνούν ο ένας με τον άλλο. Δεν τους επέβαλε κανείς τι νόημα θα δώσουν σε κάθε λέξη. Απλώς μόνοι τους, στην επιθυμία τους να επικοινωνούν, αποδέχτηκαν αβίαστα να χρησιμοποιούν κοινές λέξεις για να εκφράσουν κοινά νοήματα. Και έτσι φτιάχτηκε ένα από τα πιο σύνθετα συστήματα που μπορεί να φαντασθεί ο άνθρωπος. Τα λεξικά κωδικοποιούσαν την κοινή πρακτική για να διευκολύνουν ακόμη περισσότερο τη διάθεση της επικοινωνίας. Και εδώ όμως καλοπροαίρετοι άνθρωποι, επιδιώκοντας το καλό της κοινωνίας, επέβαλαν στο τόπο μας τη κρατική γλώσσα. Και με τη δύναμη της εξουσίας που διέθεταν απαγόρευσαν στους Έλληνες τη χρησιμοποίηση της γλώσσας της αγοράς. Τους υποχρέωσαν για να συναλλαγούν με το κράτος να χρησιμοποιούν τη κρατική γλώσσα. Όταν η Νέα Δημοκρατία καθιέρωνε τη δημοτική έκανε ένα βήμα προς τη δική μου πλευρά της προόδου, διότι αποκρατικοποιούσε τη γλώσσα και αποδεχόταν τη γλώσσα της αγοράς που είναι το προϊόν της αβίαστης συναλλαγής ελευθέρων ανθρώπων.
Το δικό μου όραμα στο τέλος του σωλήνα είναι ο ελεύθερος άνθρωπος. Προς τα κει θέλω να πάω και όποιος θέλει να έρθει μαζί προς τα κει είναι για εμένα προοδευτικός.
Σχετικές δημοσιεύσεις
