Θα ήταν φρόνιμο να κρατάμε μικρό καλάθι σε ό,τι αφορά τις προσδοκίες μας ότι οι ΗΠΑ με νέο πρόεδρο θα μπορέσουν να συμμαζέψουν τον τουρκικό επεκτατισμό. Είναι αλήθεια ότι μερικοί ελπίζουν ότι με Μπάϊντεν θα υπάρξει στροφή προς μια εξωτερική πολιτική κατευθυνόμενη από αξίες (values driven) αλλά, όπως και να το κάνουμε, η Αμερική είναι όπως ένα σουπερτάνκερ. Αλλάζει κατεύθυνση πολύ σιγά.
Πριν από δύο εβδομάδες, την 1η Νοεμβρίου στην “Κ”, επιχειρηματολόγησα ότι η Τουρκία δεν έχει θέση στο ΝΑΤΟ. Επειδή παραβιάζει βάναυσα όλες τις αρχές και αξίες στις οποίες στηρίζεται το ΝΑΤΟ. Ελευθερία, Δημοκρατία, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Κράτος Δικαίου. Αυτές τις αρχές και αξίες οφείλουν να ασπάζονται τα μέλη του ΝΑΤΟ. Ανέφερα ενδεικτικά τη συμπεριφορά της Τουρκίας στη Συρία, στη Λιβύη, στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τους Κούρδους, με τους δημοσιογράφους , με τους S-400, με την απειλή του casus belli, με τις γυναίκες και με άλλα που έχουν σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Τίποτε από όλα αυτά δεν είναι συμβατά με τις ιδρυτικές αρχές και τα ιδεώδη του ΝΑΤΟ.
Στο Democracy Index του Economist 2019, μεταξύ 167 χωρών, η Τουρκία κατατάσσεται στην 110η θέση! Χειρότερα από το Πακιστάν. Χειρότερα από τη Νιγηρία, αλλά λίγο καλύτερα από την Αλγερία.
Με αυτά τα δεδομένα κατά νου, με πείραξε ομολογώ η δήλωση στη Θεσσαλονίκη του Αμερικανού πρέσβη στην Ελλάδα κ. Πάϊατ, όπως την διάβασα στα αγγλικά στον Εθνικό Κήρυκα της Νέας Υόρκης της 5.11. Η μετάφραση δική μου: «Η κορυφαία προτεραιότητα για τις ΗΠΑ, για τη Γερμανία και για όλους τους εταίρους της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η αναβίωση των διερευνητικών συνομιλιών (εννοεί μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας) και η αμερικανική κυβέρνηση «εργάζεται πολύ σκληρά» για να στηρίξει σε αυτό τον Μητσοτάκη. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν δύο σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ που να είναι πιο έντονα ευθυγραμμισμένοι από την Ελλάδα και τις Ηνωμένες Πολιτείες με την αρχή (the principle) πως ό,τι και να γίνει (no matter what) πρέπει να διατηρήσουμε την Τουρκία αγκυροβολημένη στη Δύση».
No matter what! Ό,τι και να γίνει! Πραγματικά δυσκολοχώνευτη απαίτηση.
Δεν γνωρίζω πως αξιολογούν τα στρατηγικά τους συμφέροντα οι ΗΠΑ. Δεν γνωρίζω επίσης αν και πόσο θεωρούν ότι τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή παραλληλίζονται με τα δικά μας. Όσο μπορώ να καταλάβω οι Αμερικανοί αντιμετωπίζουν ως κύρια απειλή την Ρωσία και την Κίνα. Εμείς αντιμετωπίζουμε μία απειλή, την Τουρκία. Επειδή συμμετέχουμε στη συμμαχία του ΝΑΤΟ με τους αμερικανούς, εφελκόμαστε σε ενέργειες που ενδεχομένως δεν θα κάναμε αν δεν ήμασταν στο ΝΑΤΟ. Για παράδειγμα δεν αγοράζουμε ρωσικά όπλα που είναι φθηνότερα και δεν αφήνουμε τους Κινέζους να εγκαταστήσουν δίκτυα 5G που και αυτά είναι φθηνότερα και ενδεχομένως καλύτερα. Ενστερνιζόμαστε χωρίς πολλές συζητήσεις τους γενικότερους αμερικανοπροσδιοριζόμενους στρατηγικούς στόχους του ΝΑΤΟ έχοντας επίγνωση της σχετικής αδυναμίας μας στα πλαίσια της συμμαχίας. Να θυμίσω ότι τον Αύγουστο του 1974 το ΝΑΤΟ αποφάσισε ότι το Άρθρο 5 της Συνθήκης (επίθεση εναντίον ενός θα θεωρηθεί επίθεση εναντίον όλων) αφορά μόνον επιθέσεις που ένα μέλος θα δεχθεί από μη μέλος. Την παράδοξη αυτή ερμηνεία εξακολουθεί να δίνει και σήμερα το ΝΑΤΟ αρνούμενο να προειδοποιήσει την Τουρκία ότι τυχόν επίθεση της κατά της Ελλάδας θα ενεργοποιήσει το Άρθρο 5 της Συνθήκης εναντίον της. Πως ερμηνεύετε εσείς που με διαβάζετε το “no matter what” του κ. Πάϊατ;
Στο ιδρυτικό του ΝΑΤΟ δεν προβλέπεται η αποπομπή ενός μέλους. Αν όμως υπάρξει η θέληση θα βρεθεί ο τρόπος. Η γνώμη μου είναι, ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι (πλην ίσως Γαλλίας) παρά τους ενδοιασμούς τους για την Τουρκία, θα προσπαθήσουν να σπρώξουν κάτω από το χαλί τις παραβιάσεις των αρχών του ΝΑΤΟ, θα προσποιηθούν ότι δεν συμβαίνει τίποτε. Η απάντηση σε αυτή την κοντόφθαλμη στρουθοκαμηλική στάση είναι το ξύπνημα της κοινής γνώμης. Η κοινή γνώμη, στις χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, να ενημερωθεί και να απαιτήσει την αποπομπή χώρας μέλους που καταπατά βάναυσα και επικίνδυνα τις ιδρυτικές αρχές και τις αξίες της Συμμαχίας. Την αποπομπή μιας χώρας που δεν είναι δημοκρατική.
Είναι ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να έχουν στρατηγικά συμφέροντα στην Τουρκία που εγώ δεν μπορώ να εκτιμήσω. Τίποτε δεν εμποδίζει τις ΗΠΑ να συνάψουν διμερείς συμφωνίες με την Τουρκία χωρίς να αναγκάζουν το ΝΑΤΟ να καταπίνει τις καταστατικές αρχές του και να συναγελάζεται με έναν δήθεν σύμμαχο που παραβιάζει συστηματικά και με αυξανόμενο ρυθμό όλους τους κανόνες της Συμμαχίας και της δημοκρατίας.
Συμπερασματικώς, δεν είναι δουλειά της Ελλάδας να κρατήσει την Τουρκία αγκυροβολημένη στη Δύση. Η Τουρκία πρέπει να θέλει να παραμείνει στη Δύση με όσες υποχρεώσεις αυτό συνεπάγεται. Για την Ελλάδα το αμέσως προέχον είναι πως θα οχυρωθεί καλύτερα για να αποκρούσει τον Τουρκικό επεκτατισμό.
Δημοσιεύτηκε στη Καθημερινή 15.11.2020