Τη γνώμη μου για το χωροταξικό την έγραψα σε άρθρο υπό τον τίτλο «το μπλα μπλα της χωροταξίας», στην «Κ» της 1ης Μαρτίου. Από τότε δεν έγινε κάτι που να δικαιολογεί αλλαγή στάσης. Αντίθετα.
Η κυβερνητική πλειοψηφία -κομματικά πειθαρχημένη- θα ψηφίσει το χωροταξικό νομοσχέδιο και έτσι στους πολλούς νόμους θα προστεθεί ένας καινούργιος. Η αποκλειστική χρησιμότητα του νέου νόμου θα είναι η «νομιμοποίηση» υπουργικών αυθαιρεσιών. Εκτροπή του Αχελώου… Μα το προβλέπει το χωροταξικό. Και άλλα παρόμοια.
Χρειαζόμαστε χωροταξικό. Πρέπει να αποτυπώσουμε σε χάρτη, να δεσμεύσουμε κατά τρόπο οριστικό, εκτάσεις γης που γνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε. Για να αναπνέουμε, να μαθαίνουμε, να τρεφόμαστε, να ευημερούμε, να ζούμε καλά. Αυτήν την αποτύπωση σε χάρτη δεν κάνει το χωροταξικό του ΥΠΕΧΩΔΕ. Διότι δεν ξέρει, διότι φοβάται;
Εγινε πολλή συζήτηση για την ανάγκη περιορισμού ή και απαγόρευσης της εκτός σχεδίου δόμησης. Γιατί; Μα διότι η δυνατότητα οικοδόμησης παντού -αρκεί να έχει κάποιος 4 στρέμματα- μπορεί να αφαιρέσει από το κοινωνικό σύνολο τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει κάποιο γενικότερο σχέδιο. Η οδός Σταδίου στην Αθήνα, σε ευθεία γραμμή, θα έφθανε στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Εξ ου και το όνομα. Κάποιος όμως ή κάποιοι έκτισαν «εκτός σχεδίου». Και η οδός Σταδίου σταμάτησε πριν φθάσει στον προορισμό της.
Δεν είναι εύκολο να σταματήσει από τη μια μέρα στην άλλη η εκτός σχεδίου δόμηση. Διότι δεν υπάρχουν γενικότερα σχέδια που να απαντούν ικανοποιητικά και μελετημένα στο ερώτημα, «πού να κτίσω;».
Μπορεί όμως να απαγορευτεί αμέσως η εκτός σχεδίου δόμηση εκεί όπου σήμερα δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον για οικοδόμηση. Σήμερα δεν υπάρχει. Διότι σε 10 ή σε 20 χρόνια θα υπάρξει. Οσοι αμφιβάλλετε δεν έχετε παρά να θυμηθείτε πώς και σε πόσο λίγα χρόνια σκαρφάλωσαν τα σπίτια προς την κορυφή, στην Πεντέλη, στο Αιγάλεω, στον Υμηττό. Παρατηρήστε πώς σταδιακά καταστρέφεται το κυκλαδίτικο τοπίο. Τι πρέπει να γίνει; Να αποτυπωθούν οριστικά σε χάρτες περιοχές της χώρας όπου δεν θα επιτρέπεται οποιαδήποτε οικοδόμηση, είτε είναι είτε δεν είναι δασικές, είτε είναι 4, 20 ή 500 στρέμματα ή και περισσότερα. Αυτό που περιγράφω είναι μια εξαιρετικά εύκολη δουλειά, που μπορεί -με τα μέσα που υπάρχουν- να τελειώσει σε λίγους μήνες.
Με τον τρόπο που περιγράφω θα μπορούσαν να οριστούν πολύ μεγάλες εκτάσεις όπου απαγορεύεται η δόμηση. Εχοντας εξασφαλίσει τις εκτάσεις αυτές, θα μπορούσαμε στη συνέχεια να αποφασίσουμε αν θα τις αναδασώσουμε ή αν θα τις χαρακτηρίσουμε οικιστικές ή αν θα τις κρατήσουμε για κάποια άλλη χρήση.
Στην Ελλάδα, χώρα των θαυμάτων, έχει καθιερωθεί να θεωρούνται οικιστικές μόνον εκείνες οι περιοχές που έχουν προηγουμένως κτιστεί χωρίς κάποιο σχέδιο (νόμιμα ή, κατά προτίμηση, αυθαίρετα). Το ΥΠΕΧΩΔΕ αντί να σχεδιάζει τους οικισμούς, περιμένει να διαμορφωθούν αυθαιρέτως και στη συνέχεια επεμβαίνει νομιμοποιώντας τα τετελεσμένα. Στις «κανονικές» χώρες οι πόλεις σχεδιάζονται σε εκτάσεις γης που δεν έχουν προηγουμένως κτιστεί. Τα σχέδια διαμορφώνονται ελεύθερα χωρίς τις δεσμεύσεις που δημιουργούν υφιστάμενα κτίσματα. Ετσι, εξασφαλίζεται η λειτουργικότητα, ο αερισμός, το πράσινο, η ποιότητα.
Το χωροταξικό λοιπόν θα έπρεπε, αντί του αφόρητου βερμπαλισμού, να αποτελείται από χάρτες των περιοχών της χώρας όπου απαγορεύεται απολύτως η δόμηση. Δεν χρειάζεται να είναι όλες οι περιοχές. Ας αρχίσουμε με το 80%. Αυτό όμως το 80% είναι εύκολο να γίνει και θα προκαλέσει -αυτό ενδιαφέρει τους πολιτικούς- σχετικά περιορισμένες αντιδράσεις, διότι για το 80% δεν υπάρχει σήμερα ενδιαφέρον οικοδόμησης. Με άλλα λόγια, η πρώτη δουλειά του χωροταξικού, η τάξη στον χώρο, θα ήταν να ορίσει τις περιοχές που για την ώρα δεν έχουν πάθει ζημιά και να τις προστατέψει. Χωρίς πολλά λόγια, θεωρίες και αναβολές. Οσο προλαβαίνουμε.
Λέμε και ξαναλέμε ότι η μεγαλύτερη ελληνική βιομηχανία είναι ο τουρισμός. Και έτσι είναι. 20 εκατομμύρια τουρίστες θα έρχονται τους καλοκαιρινούς μήνες με βασικό προορισμό τα νησιά. Ολοι αυτοί πλένονται και πίνουν νερό. Το νερό όμως λιγοστεύει. Ηδη σε πολλά νησιά το νερό φθάνει το καλοκαίρι με το σταγονόμετρο. Με αυτήν την πραγματικότητα, πόσα χρόνια ζωής δίνετε στη μεγαλύτερη ελληνική βιομηχανία;
Κάθε νησί χρειάζεται μια μονάδα παραγωγής πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό που να καλύπτει όλες τις ανάγκες του νησιού τους καλοκαιρινούς μήνες. Το χωροταξικό λοιπόν θα έπρεπε να ορίσει σε κάθε νησί τη συγκεκριμένη τοποθεσία για τη μονάδα αφαλάτωσης.
Στο Ισραήλ έχουν μια μονάδα αφαλάτωσης που παράγει 320.000 κ.μ. πόσιμου νερού ημερησίως με κόστος μικρότερο από μισό ευρώ ανά κυβικό. Αρκετά μεγάλη και για τα μεγαλύτερα ελληνικά νησιά. Μου έχουν πει: «Μα η αφαλάτωση είναι ακριβή». Μισό ευρώ ανά κυβικό είναι πολύ φθηνότερο από το νερό που διατίθεται στα νησιά, πολύ φθηνότερο από το νερό της ΕΥΔΑΠ. Μου έχουν πει: «Μα οι μονάδες αφαλάτωσης καταναλίσκουν πολλή ενέργεια». Στο μισό ευρώ περιλαμβάνεται το κόστος της ενέργειας και επιπλέον στα νησιά η μονάδα μπορεί και πρέπει να τροφοδοτείται από ανεμογεννήτριες.
Το Αιγαίο είναι ένα τεράστιο εργοστάσιο παραγωγής αέρα. Διαθέτουμε δωρεάν αστείρευτους ενεργειακούς πόρους. Αντί να αξιοποιήσουμε τους δικούς μας πόρους αυτοϊκανοποιούμαστε ότι τάχα γινόμαστε ενεργειακός κόμβος διευκολύνοντας τη διέλευση των ενεργειακών πόρων τρίτων. Η λογική θα υποδείκνυε να δοθεί προτεραιότητα στην αξιοποίηση των δικών μας πόρων. Στο Αιγαίο υπάρχουν ατέλειωτες ακατοίκητες βραχονησίδες και μεγαλύτερα νησιά (όπως η Μακρόνησος) που θα ήταν ιδανικοί τόποι εγκατάστασης πολλών και μεγάλων ανεμογεννητριών. Τι πρέπει να γίνει; Να οριστούν τα συγκεκριμένα νησιά από το χωροταξικό και να δημιουργηθεί η υποθαλάσσια καλωδιακή σύνδεσή τους με το δίκτυο της ΔΕΗ. Στη Μακρόνησο θα μπορούσαν εύκολα να εγκατασταθούν 200 ανεμογεννήτριες των 3 MW η καθεμιά και να συνδεθούν με πολύ χαμηλό κόστος με το δίκτυο της ΔΕΗ στο Λαύριο. Αμέσως – αμέσως, θα είχαμε κάνει ένα άλμα στην κατεύθυνση πραγματοποίησης των στόχων του Κιότο. Στο πλαίσιο ενός σύντομου κυριακάτικου σημειώματος δεν χωράει βέβαια ολόκληρο χωροταξικό. Προσπάθησα όμως με τρεις συγκεκριμένες προτάσεις να δείξω τι μπορούσε, και κατά τη γνώμη μου έπρεπε, να είναι το χωροταξικό. Συγκεκριμένο και ιεραρχημένο. Οχι λόγια, λόγια, λόγια και λίγο από όλα. Εθεσα τρία μεγάλα θέματα:
– Την εκτός σχεδίου δόμηση.
– Το ζήτημα του νερού στις τουριστικές περιοχές της χώρας.
– Το ζήτημα της ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Και τα τρία αυτά ζητήματα συνδέονται με το περιβάλλον. Το περιβάλλον γενικά, φυσικό και πολιτιστικό, είναι το μόνο πλεονέκτημα που διαθέτει η Ελλάδα στον διεθνή ανταγωνισμό. Ηλιο, θάλασσα, πολιτισμό και ιστορία.
Δημοσιεύτηκε στη Καθημερινή 18.05.2008
Σχετικές δημοσιεύσεις
